Telif Hakkı Nedir?
Telif hakları (copyrights), fikri mülkiyet haklarını (intellectual property rights) oluşturan iki kategoriden birini oluşturmaktadır. Diğeri ise sınai mülkiyet haklarıdır (industrial property rights).
Telif hakları, bilim ve edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserlerini ve sinema eserleri şeklinde dört temel eser gruba ayrılır. Eserlerden kaynaklanan telif hakları, münhasıran eser sahiplerine ait olup üçüncü kişiler tarafından izinsiz olarak kullanılamazlar.
Eser Nedir?
Eser kavramı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) madde 1/B’de tanımlanmıştır. Madde hükmüne göre, “eser, sahibinin hususiyetini taşıyan ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini” ifade etmektedir.
Eserlerin Korunması
FSEK’te öngörüldüğü üzere bir fikri eserin korunabilmesi için üç şartın varlığı aranmaktadır. Bunlar, FSEK’te belirtilen eser kategorilerinden birine dahil olma (şekli şart), sahibinin hususiyetini taşıma (sübjektif şart) ve sadece düşünce aşamasında kalmayıp aynı zamanda objektif olarak algılanabilir nitelikte olmadır (objektif şart).
Koruma şartlarına sahip bir eser, sahibine manevi, mali ve diğer hakları da sağlamaktadır.
Sinema Eserleri
FSEK madde 5’te sinema eserlerinin tanımı yapılmıştır. Sinema eseri kategorisine giren eserlerin korunması için hareketli görüntü dizisinin varlığı ve sahibinin hususiyetini yansıtması yeterlidir, hareketli görüntü dizisinin içeriği gibi diğer unsurlar önem arz etmemektedir.
Bağlantılı Haklar
Telif yasaları sadece eser niteliği taşıyan fikri ürünleri değil aynı zamanda eserlerin yer aldıkları sektörlere yapılan yatırımları ve edimleri de koruma altına almaktadır.
Bağlantılı hakların konusu, eserden farklı olarak yaratıcı unsura sahip olmamasıdır. Yaratıcı unsur, bağlantılı haklarda yerini bir pazar değeri olan, kişisel, ekonomik ve teknik unsurlar içeren özel nitelikli bir faaliyete bırakmaktadır.
Bağlantılı haklara sahip film yapımcıları, bir filmin ilk kez tespitini gerçekleştiren kişilerdir. İlk kez tespit, filmin ilk defa tekrarının mümkün olduğu şekilde kaydedilmesi işlemidir. Yapılacak tespitte önemli olan çoğaltmaya uygun bir niteliğe sahip olunmasıdır.
FSEK madde 80/2 vd., film yapımcılarının haklarını, bağlantılı haklara getirilen sınırlamalar, hukuki işlemler ve cezai hükümler almaktadır. Ancak sadece ilk tespiti gerçekleştiren yapımcı, bağlantılı hak korumasından yararlanabilecektir.
Bağlantılı haklar, film yapımcıları için ilk tespitin yapıldığı tarihten itibaren yetmiş yıl süre ile korunmaktadır.
Hakların Tecavüzü Halinde Açılabilecek Ceza Davaları
Telif haklarının ihlali durumlarında hukuk veya ceza davaları açılabilmektedir.
FSEK madde 71, ceza davalarına konu olacak suçları ve madde 75 soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin düzenlemeleri hüküm altına almaktadır.
Eserden doğan haklar ve bağlantılı haklar, cezai koruma altına alınmıştır. Suç teşkil eden davranışlar şu şekildedir:
Eser sahibinin izni olmadan eserin umuma arzı ve yayımlanması,
Başkasına ait esere kendi eseri olarak isim koyulması,
Kaynak göstermeme veya yanıltıcı, yetersiz kaynak gösterme,
Alenileşmemiş bir eserin içeriği hakkında kamuoyuna açıklamada bulunma,
Tanınmış bir kimsenin adını kullanarak eser çoğaltma, dağıtma ve yayımlama suçları, hapis ve adli para cezasına tabi kılınmıştır.
Tüm fikri mülkiyet suçları şikâyete bağlı suçlardır. Bu suçlar için hak düşürücü nitelikteki şikâyet süresi, fail ve fiilin öğrenilmesinden itibaren altı aydır.
FSEK’te düzenlenen tüm suçlarla ilgili yargılama yapmakla görevli mahkeme, özel mahkeme statüsüne sahip fikri ve sınai haklar ceza mahkemesidir.
KAYNAKÇA
Suluk C., Karasu R., Nal T., Fikri Mülkiyet Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara(2020)
Artuç M., Özel Ceza Yasaları, Adalet Yayıncılık, Ankara(2020)
YAZAR
Bilgi Teknolojileri Ekibi
Opmerkingen