Giriş
Son yıllarda kişiler arasındaki para transferlerini ve ödeme işlemlerini klasik yöntemlerle yürüten bankalara ve bu işlem için binlerce yıldır kullanılan fiziksel paraya alternatif olarak yenilikçi ve erişilebilir çözümler sunan elektronik para, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile birlikte 2013 yılında hayatımıza girmiştir.
Kanuna göre elektronik para ihracı yapma yetkisi olan elektronik para kuruluşları ile ödeme hizmeti sağlamak ve gerçekleştirmek için yetkilendirilen ödeme kuruluşları ile ilgili yetki, denetim ve diğer ilgili işleri yapma yetkisi BDDK (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu)’dedir. Genel olarak elektronik para sistemlerinde sistemin işleticilerine yönelik faaliyet izni ve denetim işlerini ise T.C. Merkez Bankası A.Ş. yürütmektedir.
Bu bağlamda, yoğunluk olarak Merkez Bankası yetkisi ile ilgili olarak, 16 Ekim 2019 tarihinde, Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ve bazı diğer kanunlarda değişiklik yapılmasına yönelik teklif taslağı TBMM’ye sunulmuştur.
Kanun Taslağı Neler Getiriyor?
Taslak metne göre, 6493 Sayılı Kanun’da BDDK’nin yetkileri T.C. Merkez Bankası’na devredilmektedir. Buna göre, elektronik para ihraç etme yetkisi olan elektronik para kuruluşları, faaliyet izinlerini T.C. Merkez Bankası A.Ş.’den alacak, bunlara ilişkin denetimleri yine Merkez Bankası tarafından yapılacaktır.
Ödeme kuruluşlarının da izinlerini Merkez Bankası’ndan alması öngörülmektedir. Bunlara ek olarak elektronik para ihraç etme yetkisine sahip olan Posta Telefon Telgraf Teşkilatı A.Ş.’nin de bu kapsamda izin ve faaliyetlerinin BDDK yerine Merkez Bankası tarafından yürütülmesi teklifte mevcuttur. Ayrıca BDDK’nın ikincil düzenleme yapma yetkisinin de Merkez Bankası’na devredilmesi teklifte yer almaktadır.
Madde 6’ya eklenmesi öngörülen fıkrada gözetim faaliyetlerinin çemberi de genişlemiş, sistem işleticisi, sistem katılımcılarının yanında, mutabakat kuruluşu, bağlantılı diğer sistemler ile dış hizmet sağlayıcıları gibi faaliyetleri sistemin çalışmasıyla yakından ilgili tüm tarafları da kapsaması öngörülmüştür.
Aynı doğrultuda, kuruluşların MASAK yükümlülük uyum-ihlal denetimi de Merkez Bankası tarafından yapılacağı sonucu ortaya çıktığı için 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’un 2. maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde konuya bu kapsamda değişiklik de öngörülmüştür.
Kanun teklifinde, getirilmesi planlanan önemli bir yenilik de, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kendi aralarında mesleki müşterek ihtiyaçlarının karşılanması ve mesleki dayanışma gibi ihtiyaçların karşılanması amacıyla, Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları Birliği kurulmasıdır. Birliğin taslakta öne çıkan faaliyetlerinden bir tanesi, üyeleri arasında haksız rekabeti önlemek amacıyla gerekli her türlü tedbiri almak ve uygulamak olarak ön görülmüştür. Diğer bir öne çıkan görevi ise, diğer kanunlardaki hakları saklı kalmak kaydıyla, üyeler ve bireysel müşterileri arasındaki ihtilafların değerlendirilmesi ve çözüme kavuşturulmasını temin etmek üzere hazırlayacakları ve Banka’ca onaylanan usul ve esaslar dahilinde hakem heyetini oluşturmaktır.
Yine teklife göre, Merkez Bankası’na sistemik öneme sahip kurulmuş ve kurulacak sistem işleticilerine hissedar olabilme yetkisi de öngörülmektedir.
Yeni taslakta ayrıca Merkez Bankası’na sınırlı bir hizmet sağlayıcı kapsamında ya da sınırlı bir mal veya hizmet çeşidi kapsamında ödeme hizmetini ihraç eden ile yapılan ticari bir anlaşma çerçevesinde gerçekleştirilen mal veya hizmet alımında kullanılabilen araçlar veya buna benzer işlemlerin toplam büyüklük ve etkisine göre, Bankanın belirleyeceği seviyeye ulaşması durumunda, bu Kanun kapsamında ödeme hizmeti olarak değerlendirilebilmesine karar verme yetkisi verilmiştir. Elektronik parayı ihraç eden kuruluşun sadece kendi mağaza ağında, sadece belirli bir mal veya hizmet grubunun satın alınmasında yapılan bir anlaşma sonucunda sadece belirli bir mal veya hizmet grubunun satın alınmasında veya yapılan bir anlaşma sonucunda sadece belirli bir hizmet ağında kullanılabilen ön ödemeli araçlar ile yapılan işlemlerin toplam büyüklük ve etki alanı açısından Bankaca belirlenecek belirli seviyeye ulaşması durumunda, bu Kanun kapsamında değerlendirilmesine karar verebilme yetkisi verilmektedir.
Bankanın bu Kanuna tabi faaliyetler açısından ödemeler alanını olumsuz etkileyebilecek nitelikte durum ve uygulamaların bulunduğunu tespit etmesi durumunda, Bankaya konu ile ilgili çalışma komiteleri kurma, bu komitelerin çalışma usul ve esaslarını ilgili tarafların görüşlerini alarak belirleme ve bu komitede alınan kararların uygulamaya geçirilmesi için gerekli iş ve işlemleri yapma yetkisi verilmiştir. Ayrıca banka, ödeme hizmeti sağlayıcısındaki verilerin ödeme hizmeti başlatma ve hesap bilgisi sağlama faaliyetleri kapsamında başka bir ödeme hizmeti sağlayıcısı ile paylaşılmasına ilişkin her türlü usul ve esası belirleyebilir.
Madde 11’deki değişiklik ile Merkez Bankası’na elektronik para kuruluşlarının hangi faaliyetlerinin kredi verme faaliyeti olarak değerlendirilmeyeceğine ilişkin yetki de verilmektedir.
Teklifte eklenmesi öngörülen bir diğer husus da, Merkez Bankası’nın, gerekli gördüğü durumlarda 5411 sayılı Kanun kapsamındaki bankaların bilgi sistemlerinin bu Kanun kapsamındaki faaliyetleri ile ilgili olarak bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmesini isteyebilmesidir.
Gerekli Altyapı Oluşturulana Kadar Süreç Nasıl İşleyecek?
Taslakta geçici madde 3’te belirtilene göre, Kanunla yapılan değişikliklere uygun düzenlemeler yapılıncaya kadar bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce çıkarılmış Kurum ve Kurul kararları uygulanmaya devam edecektir.
Kanun’un 12. maddesinin birinci fıkrasının (f) ve (g) bentlerinde belirtilen ödeme hizmetlerini sunmakta olup; bu Kanun’a göre ödeme kuruluşu sayılan kuruluşlar, Merkez Bankası’nın bu Kanun kapsamında çıkaracağı yönetmeliklerle alakalı olarak 1 yıl içinde Bankaya başvurarak gerekli izinleri almak zorunda olacağı belirtilmiştir.
Taslağın 15. maddesinin, yayımı tarihinden 6 ay sonra, diğer maddelerin ise 1/1/2020 tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmiştir.
Sonuç
Taslağın genel gerekçesinde de belirtildiği üzere, 6493 sayılı Kanun kapsamında ödemelerin oldukça dinamik bir alan olması nedeniyle bu değişikliklere ihtiyaç duyulduğu söylenebilir. Ayrıca bu düzenleme ile BDDK ile Merkez Bankası arasında ikili kontrol mekanizmasının tek çatılı kontrol mekanizmasına dönüşecek ve sonuç olarak da Merkez Bankası’nın otorite kurum haline gelecektir.
KAYNAKÇA
[2]https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.mv_goruntule?pTutanakId=30650
[3] https://www2.tbmm.gov.tr/d27/2/2-2272.pdf
YAZAR
Ferhan Yıldızlı
Ali Erşin
Comments