Kökenleri Avrupa’ya dayanan ve mazisi 100 yılı aşan hukuksal koruma sigortaları, poliçe teminatı kapsamında imzalanmış olan bir sözleşme veya gerçekleşen bir olay sonucunda sigortalının karşı karşıya kalabileceği yargılama giderleri, avukatlık ücretleri ve diğer masrafların, prim karşılığında teminat altına alan bir sigorta türüdür.
Hukuki Dayanak
Son 30 yılda, Avrupa ülkelerinin çoğunluğunda mevcut olan hukuksal koruma sigortalarındaki gelişim Amerika, Asya, Avusturalya ve Afrika kıtalarına sıçrayarak dünya çapında yaygınlaşmaya başlamıştır. Türkiye’de ise 2007 yılında Sigortacılık Kanunu’nun 5’inci maddesi uyarınca çıkarılan “Sigorta Branşlarına İlişkin Tebliğ”in eki ile hukuksal koruma sigortaları bir yasal zemine oturtulmuştur.
Türkiye’de 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüğe giren Hukuksal Koruma Sigortası Genel Şartları (“HKSGŞ”), Alman genel şartlarından (Rechtschutzversicherung) hareketle hazırlanmış ve böylelikle ülkemizde de benzer bir isimlendirme benimsenerek bu sigortaya “hukuksal koruma” ismi verilmiştir.
Sigorta Türü
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) gereğince sigorta türleri zarar sigortaları ve can sigortaları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Hukuksal koruma sigortalarına TTK kapsamında açıkça yer verilmemiş olsa da teminat kapsamında belirli bir sigorta değeri öngörülmediği için zarar sigortaları kapsamına sınıflandırılabilir.
Konu
HKSGŞ uyarınca bu sigorta sözleşmesiyle sigortacı, sigortalının taraf olduğu ve bu sözleşmeyle saptanan konular kapsamındaki sözleşmeler ya da mevzuattan doğan hak ve yükümlülükleriyle ilgisi olan hukuksal uyuşmazlıkların, sulh yahut ilgili yargılama usulleri çerçevesinde giderilmesinde hukuksal çıkarlarının korunması için yapılması gereken gider ve diğer edimleri üstlenmektedir.
Belirtilmelidir ki, hukuksal koruma sigortalarında sigortalının; davacı, davalı, alacaklı, borçlu vb. sıfatlara sahip olması herhangi bir önem teşkil etmemektedir. Rizikonun sigortanın teminatı kapsamına girebilmek için sigortalının ilgili uyuşmazlığın tarafı olması yeterlidir.
Kapsam
HKSGŞ A.2 maddesi uyarınca, hangi alanlarda hukuksal koruma sigortasının yapılabileceği belirlenmektedir. Buna göre aşağıdaki alanlar sigortanın kapsamını belirlemektedir:
Motorlu Araca Bağlı Hukuksal Koruma Sigortası
Araca bağlı bir sigorta türü olan bu sigorta aracın maliki, işleteni, kiracısı ve sair zilyedi tarafından yaptırılabilmektedir.
Yasal ve cezai sorumluluk kuralları çerçevesinde poliçede gösterilen motorlu araçla bağlantılı olarak, borçlar hukukuna tabi sözleşmeler haricinde doğabilecek uyuşmazlıklarla sürücü belgesi izninin kısıtlanması, kaldırılması ve yeniden alınmasıyla ilgili olarak kamu kuruluşlarına yapılan itirazlara ilişkin işlemlerle idare mahkemelerinde açılan davalarda hukuksal çıkarların korunmasında doğabilecek uyuşmazlıklar bu sigorta teminatı kapsamında yer almaktadır.
Sürücü Hukuksal Koruma Sigortası
Kişiye bağlı bir sigorta türü olan bu sigorta, aracın maliki olmayan sürücülerin korunmasını amaçlamaktadır.
Cezai ve yasal sorumluluk kuralları çerçevesinde sigortalının sürücü sıfatından doğan uyuşmazlıklarla sürücü̈ belgesi izninin kısıtlanması, kaldırılması ve yeniden alınmasıyla ilgili uyuşmazlıklar bu sigorta teminatı kapsamında yer almaktadır.
Taşınmaz Mala Bağlı Hukuksal Koruma Sigortası
Bu poliçe kapsamında sigortacı sigortalıya, poliçede gösterilen taşınmaz malın tamamının veya bir bölümünün poliçede gösterilmek kaydıyla kiralayanı, kiracısı veya ayni hak sahibi sıfatlarından biri veya hepsine bağlı olarak doğabilecek uyuşmazlıklar için koruma sağlar.
Kişi-Aile Hukuksal Koruma Sigortası
Bu poliçe kapsamında sigortacı, sigorta ettiren ve poliçede açıkça belirtilmiş̧ olan diğer aile fertleri yahut birlikte yaşadığı kimselere aşağıda belirtilen esaslar dahilinde hukuksal koruma sağlamayı temin eder.
Tazminat Hukuksal Koruma: Sigortalının, yasal sorumluluk kuralları nedeniyle muhatabı olduğu tazminat istemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklar bu kapsamda yer almaktadır.
Ceza Hukuksal Koruma: Sigortalının ceza, disiplin veya meslek kurallarına aykırı gelmekle suçlanması ya da bu amaçla yapılan cezai kovuşturma sebebiyle maruz kaldığı işlemler; şahsi ceza davası açması ya da açılmış̧ ceza davalarına müdahil olarak katılması bu kapsamda yer almaktadır
İşçi-İşveren Bireysel Hukuksal Koruma: İşçi- işveren ve bireysel iş ilişkileriyle ilgili uyuşmazlıklar bu kapsamda yer almaktadır
Sosyal Güvenlik Hukuksal Koruma: Sosyal güvenlik kurumları ve bu amaçla kurulmuş sandık ve vakıflarıyla olan uyuşmazlıklar bu kapsamda yer almaktadır
Danışma Hukuksal Koruma: Bir yıllık sigorta döneminde en çok iki kez olmak üzere aile ve miras hukukuna ilişkin olup sigortalının hukuki durumunu etkileyecek ve hukuki bilgi gerektiren olaylar hakkında sigortalının kendi seçeceği bir avukata danışması bu sigorta teminatı kapsamında yer almaktadır.
Avukatın Seçimi
HKSGŞ’nin B.4 maddesi uyarınca, sigortalı, avukatını kendisi seçer. Sigortacı, sigortalıya avukatın seçimi konusunda herhangi bir öneride bulunamaz. Bu doğrultuda, sigortacı ve avukat arasında herhangi bir hukuksal ilişki doğmayacak, sigortalı ise istediği avukatı yetkilendirebilecektir.
Rizikonun Gerçekleşmesi
HKSGŞ gereğince hukuksal koruma sigortalarının teminat altına aldığı rizikolar aşağıdaki hallerde gerçekleşmiş sayılmaktadır;
Sigortalının ileri süreceği tazminat istemlerinde, tazminat talebine konu teşkil eden zararın gerçekleştiği anda,
Sigortalının ceza, disiplin veya meslek kurallarına aykırılıkla suçlandığı hallerde, sigortalının söz konusu hükümlere aykırı davrandığı ya da davranmaya başladığı varsayılan anda,
Bunun dışında kalan tüm hallerde ise sigortalının ya da uyuşmazlıkla ilgili diğer kişi veya kişilerin, objektif ve sübjektif yükümlülüklerini ihlal ettiği, ihlal etmiş sayıldığı yahut ihlal ettiği varsayılan anda.
Sigorta Kapsamındaki Giderler
HKSGŞ’nin A.4 maddesine göre: yargılama, tahkim, icra, hakem, temyiz, karar düzeltme, teminat akçesi, avukatlık ve danışmanlık giderleri poliçe limitleri kapsamında sigorta teminatına dahildir. Ayrıca, faydasız kalmış olsa bile sigortalı tarafından zararı önlemek, azaltmak veya hafifletmek amacıyla alınan tedbirlerden doğan giderler de sigorta kapsamında karşılanmaktadır.
Sigorta Kapsamı Dışında Kalan Giderler
HKSGŞ’nin A.5 maddesi uyarınca sigorta aşağıdaki giderleri karşılamaz:
Uyuşmazlıkların dava içinde veya dışında sulh yoluyla halledilmesi sonucu, sigortalının üstlendiği giderlerden her iki tarafın yapmış olduğu masrafın yarısını aşan kısmı.
Uyuşmazlığın sigortalının hukuka aykırı ve kasıtlı bir hareketinden doğduğu hallerde yapılan giderlerden, dava konusunun sigortalı aleyhine sonuçlanan bölümüne tekabül eden kısım.
Daha önce ayrı döneme rastlayan sigortalı adına yapılmış başka sigortaların aynı olay nedeniyle teminat altına almış̧ olduğu giderler.
Sigorta korumasına girmeyen bir olayın karşı dava veya takas olarak ileri sürülmesi nedeniyle sigortalıya yüklenilen giderler.
Sigortalının poliçede gösterilen katılım payına (muafiyet) düşen giderler.
KAYNAKÇA
TOPALOĞLU, Mustafa/DİNÇ, Mutlu: Sigorta Davaları. Ankara 2020, s. 1345-1404
KOYUNCUOĞLU, Tennur: Hukuksal Koruma Sigortalarının Uygulanmasında Karşılaşılan Sorunlar (Stand-Alone), Legal Hukuk Dergisi Cilt: 15, Sayı: 172, Yıl: 2017, s. 1723-1746
YAZAR
Av. Mehmet Tuğberk Dekak
Stj. Av. Elif Simay Beşe
Комментарии