Elektronik Alışveriş ve Klasik Alışverişin Sözleşmeler Hususunda Bir Farkı Var Mıdır? Elektronik Sözleşmelerin Hukuki Niteliği Nedir?
Günlük hayatta, alım-satım işlerinde birçok sözleşme kurulur. Bu alışverişlerin elektronik ortamda yapılması elektronik ticaret olarak adlandırılır. Bu açıdan elektronik sözleşmeler ile klasik sözleşmeler arasında büyük bir fark yoktur ve her ikisine de genel olarak uygulanan esaslar aynıdır.
Elektronik ticarette uygulanacak esas kanun ve yönetmeliğin (“Elektronik Ticaretin Korunması Hakkında Kanun” ve “Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcıları ve Aracı Hizmet Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik”) yanında, esas alınacak diğer düzenlemeler, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’dir.
“Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”un 48. Maddesinde ‘’ Mesafeli sözleşme, satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmeler.” olarak tanımlanmıştır. Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği ise bu Kanun’a bağlı olarak çıkartılmıştır. Yani elektronik alışverişte Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği de uygulanacaktır. Burada söz konusu olan hususun tüketicilerle olan sözleşmeleri olduğuna dikkat çekmek gerekir.
Uzaktan Alışverişin Çevrimiçi (online) veya Çevrimdışı (offline) Olması Arasındaki Farklar Nelerdir?
“Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”a ve Mesafeli Sözleşme Yönetmeliği’ne baktığımızda, alışverişin elektronik ortamda yapılması ve bir tarafın tüketici olması, işlemin mesafeli sözleşme olarak değerlendirilmesi için yeterlidir. Buradaki tek fark, “Elektronik Ticaret Kanunu” açısından oluşmaktadır. Kanundaki tanım dikkate alındığında, çevrimiçi ağlar kullanılmadan yapılan ticari sözleşmeler bu kanun kapsamında elektronik ticaret olarak kabul edilmeyecektir. Diğer bir deyişle telefon, faks gibi ticari ilişkilerde kullanılan fakat çevrimiçi ağ olmayan iletişim araçları ile yapılan sözleşmeler bu kanun kapsamında elektronik ticaret sayılmamaktadır.
Yani kısaca, her elektronik alışverişe “Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği” uygulanmayacağı gibi, her mesafeli sözleşme de “Elektronik Ticaret Kanunu” kapsamına girmeyecektir. Ayrıca Elektronik Ticaret Kanunu’na bağlı “Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik” de bu Kanun ile paralel uygulanacak, boşluk olduğu durumlarda ise Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Mesafeli Sözleşme Yönetmeliği uygulanacaktır.
Elektronik Ticarette Satıcının (Hizmet Sağlayıcının Yükümlülükleri) Nelerdir?
Elektronik ticarette satıcıların birtakım yükümlülükleri mevzuatta düzenlenmiştir. Bunların bir kısmı aşağıda sayılmıştır.
a. Bilgi Verme Kapsamındaki Yükümlülükleri:
Elektronik ticaret hizmet sağlayıcıları ile tüketiciler arasında yapılacak olan sözleşmenin akdedilmesi öncesinde hizmet sağlayıcıların yükümlülükleri 6563 sayılı Kanunun 3. maddesinde ve Yönetmeliğin 5.maddesinde düzenlenmektedir. Bunlara göre hizmet sağlayıcının bilgi verme bağlamında yükümlülükleri şunlardır:
1-Hizmet sağlayıcı, elektronik iletişim araçlarıyla bir sözleşmenin yapılmasından önce, alıcıların kolayca ulaşabileceği şekilde ve güncel biçimde tanıtıcı bilgilerini sitede bulundurmalıdır.
Bu kapsamda hizmet sağlayıcı tacir veya esnaf ise bulundurması gereken bilgiler;
a) Tebligata elverişli KEP adresi, elektronik posta adresi ve telefon numarası ile varsa işletme adı veya tescilli marka adı,
b) Mensubu olduğu meslek odası ve varsa üyesi olduğu sektörel kuruluşlar ile meslekle ilgili davranış kuralları ve bunlara elektronik olarak ne şekilde ulaşılabileceğine ilişkin bilgiler,
c) Tacir ise ayrıca ticaret unvanı, MERSİS numarası ve merkez adresi,
ç) Esnaf ise ayrıca adı ve soyadı, vergi kimlik numarası ve merkez adresidir.
Hizmet sağlayıcı tacir veya esnaf değil ise,
Kendine ait elektronik ticaret ortamında adı ve soyadını veya unvanını, merkez adresini, tebligata elverişli KEP adresini, elektronik posta adresini ve telefon numarasını eksiksiz olarak bulundurmalıdır.
Hizmet sağlayıcı kendi e-ticaret sitesinde bu bilgileri, ağ üzerinde yer alan ana sayfada ve doğrudan ulaşılabilecek şekilde “iletişim” başlığı altında sunmalıdır.
Hizmet sağlayıcı elektronik ticareti aracı hizmet sağlayıcı üzerinden yapıyor ise (bir başka internet sitesi üzerinden) ve esnaf veya tacir ise elektronik ticaret faaliyetine başlamadan önce bulundurulması gereken bilgiler;
a) Ticaret unvanı, işletme adı veya tescilli marka adı bilgilerinden en az biri,
b) Tebligata elverişli KEP adresi,
c) Esnaflar için vergi kimlik numarası, tacirler için MERSİS numarası,
ç) Merkez adresi ve onaylanmış telefon numarasının aracı hizmet sağlayıcıda bulunduğuna ilişkin bilgidir.
Burada dikkat edilmesi gereken husus, üyelik yöntemi gibi yöntemlerle aracı hizmet sağlayıcılık yapan e-ticaret sitelerinden satış yapan tacir veya esnaf satıcılara yönelik olmasıdır.
Hizmet sağlayıcı tacir veya esnaf değilse ve elektronik ticareti aracı hizmet sağlayıcılar üzerinden yapıyor ise bulundurulması gereken bilgiler;
a) Adı ve soyadı,
b) İkametgâhının bulunduğu il,
c) Merkez adresi ve onaylanmış telefon numarasının aracı hizmet sağlayıcıda bulunduğuna ilişkin bilgidir.
Burada da aynı platformlardan tacir veya esnaf olmayan satıcıların bulundurması gereken bilgiler vardır.
Bu bilgilerdeki değişikliklere ilişkin güncellemeler, hizmet sağlayıcı tarafından değişikliğin gerçekleştiği gün yapılır. Bu bilgilerin doğruluğundan da aracı hizmet sağlayıcı sorumludur.
b. Aracı hizmet sağlayıcı ve kendine ait elektronik ortamda satış yapan hizmet sağlayıcı tarafından, elektronik ticaret işlemlerinin gerçekleştirildiği ağ üzerinden doğrudan ulaşılabilecek şekilde ana sayfada “işlem rehberi” başlığı altında güncel şekilde bulundurulması gereken bilgiler;
Sözleşmenin kurulabilmesi için mal ve hizmetin seçilmesi, teslimat ve ödeme bilgilerinin girilmesi ile siparişin onaylanması gibi gerekli aşamaları gösterir şekilde teknik adımlar,
Elektronik ticarete ilişkin sözleşmenin, elektronik ortamda saklanıp saklanmayacağı ile bu sözleşmeye alıcının daha sonra aynı ortamda erişiminin mümkün olup olmayacağı ve bu erişimin ne kadar süreyle sağlanacağına ilişkin bilgi,
Alıcının siparişi vermeden önce veri girişindeki hatalarını açık ve anlaşılır bir şekilde belirleyebilmesi ve düzeltebilmesi amacıyla özet sipariş formu ile geri al ve değiştir gibi teknik araçların sunulacağına ilişkin bilgi,
Elektronik ticaret işlemleri nedeniyle elde ettiği kişisel verilere ilişkin gizlilik kuralları,
Alıcıyla arasında uyuşmazlık çıkması halinde varsa alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmalarıdır.
c. Sözleşme metnine sözleşmenin kurulmasından sonra, hizmet sağlayıcı tarafından saklanıp saklanmayacağı ile bu sözleşmeye alıcının daha sonra erişiminin mümkün olup olmayacağı ve bu erişimin ne kadar süreyle sağlanacağına ilişkin bilgilerin de bulundurulması gerekmektedir.
d. Veri girişindeki hataların açık ve anlaşılır bir şekilde belirlenmesine ve düzeltilmesine ilişkin teknik araçlara ilişkin bilgileri de satıcı sunmak zorundadır.
e. Uygulanan gizlilik kurallar ve varsa alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına ilişkin bilgileri sunmalıdır.
f. Hizmet sağlayıcı, varsa mensubu olduğu meslek odası ile meslekle ilgili davranış kurallarını ve bunlara elektronik olarak ne şekilde ulaşılabileceğini belirtmelidir.
Tarafların tüketici olmadığı hâllerde taraflar, bu sayılanların aksini kararlaştırabilirler. Ayrıca yukarıda sayılanlar, münhasıran e-posta yoluyla veya bireysel iletişim araçları ile yapılan ticaretlerde uygulanmak zorunda değildir.
g. Hizmet sağlayıcı, sözleşme hükümlerinin ve genel işlem şartlarının alıcı tarafından saklanmasına imkan sağlamak zorundadır.
Yukarıdaki yükümlülüklerin yanında, e-ticaretin büyük çoğunluğunu oluşturan tüketici sözleşmeleri için de bazı yükümlülükler getirilmiştir. Bu bağlamda olması gerekenler;
Cayma hakkının olduğu durumlarda, bu hakkın kullanılma şartları, süresi, usulü ve satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgiler,
Cayma bildiriminin yapılacağı açık adres, faks numarası veya elektronik posta bilgileri,
Cayma hakkının kullanılamadığı durumlarda, tüketicinin cayma hakkından faydalanamayacağına ya da hangi koşullarda cayma hakkını kaybedeceğine ilişkin bilgi,
Satıcı veya sağlayıcının talebi üzerine, varsa tüketici tarafından ödenmesi veya sağlanması gereken depozitolar ya da diğer mali teminatlar ve bunlara ilişkin şartlar,
Tüketicilerin uyuşmazlık konusundaki başvurularını Tüketici Mahkemesine veya Tüketici Hakem Heyetine yapabileceklerine dair bilgidir.
Tüketici, 5 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen tüm hususlarda, kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun olarak en az on iki punto(12)büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bilgilendirilmek zorundadır.
Sipariş Aşamasında Satıcının Ve Aracı Hizmet Sağlayıcının Yükümlülükleri:
Satıcı ve aracı hizmet sağlayıcının ayrıca sipariş aşamasında uyması gereken birtakım yükümlülükler bulunmaktadır. Bu yükümlülükler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
1- Hizmet sağlayıcı, siparişin onaylanması aşamasında ve ödeme bilgilerinin girilmesinden önce, ödeyeceği toplam bedel de dâhil olmak üzere, sözleşmenin şartlarının alıcı tarafından açıkça görülmesini sağlar. Yönetmelikle ve kanunla getirilen yükümlülüğe göre de aracı hizmet sağlayıcı ve kendine ait elektronik ortamda satış yapan hizmet sağlayıcı siparişi aldığını, işlemin yapıldığı ağ üzerinden ve ayrıca elektronik posta, kısa mesaj, telefon araması, faks gibi araçlardan en az biriyle gecikmeksizin alıcıya bildirmelidir.
2- Hizmet sağlayıcı, sipariş verilmeden önce alıcıya, veri giriş hatalarını belirleyebilmesi ve düzeltebilmesi için uygun, etkili ve erişilebilir teknik araçları sunmalıdır.
Yine yukarıdakine benzer biçimde tarafların tüketici olmadığı durumlarda, sipariş aşamasında yukarıda saydığımız yükümlülüklerin yerine getirilmesine gerek yoktur. Bu hükümler münhasıran elektronik posta yoluyla veya benzeri bireysel iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmelere de uygulanmaz.
3- Kanunda yine, satıcı ve alıcıların iletişimi için de bir takım yükümlülükler getirilmiştir. Bunların sayarsak;
· Ticari iletişimin ve bu iletişimin adına yapıldığı gerçek ya da tüzel kişinin açıkça belirlenebilir olmasını sağlayan bilgiler sunulmalıdır.
· İndirim ve hediye gibi promosyonlar ile özendirme amaçlı yarışma veya oyunların bu niteliği açıkça belirlenebilmeli, bunlara katılımın ve bunlardan faydalanmanın şartlarına kolayca ulaşılabilmeli ve bu şartlar açık ve şüpheye yer bırakmayacak şekilde anlaşılır olmalıdır.
Ticari elektronik iletilerle alakalı olarak ise alıcılara ancak önceden onayları alınmak kaydıyla gönderilebileceği kararlaştırılmıştır. Bu onay, yazılı veya her türlü elektronik iletişim araçlarıyla olabilir.
Esnaf ve tacirlere önceden onay alınmaksızın ticari elektronik iletiler gönderilebilir. Ticari elektronik iletinin içeriği, alıcıdan alınan onaya uygun olmalıdır. İletide, hizmet sağlayıcının tanınmasını sağlayan bilgiler ile haberleşmenin türüne bağlı olarak telefon numarası, faks numarası, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresi gibi erişilebilir durumdaki iletişim bilgileri yer alır. İletide, haberleşmenin türüne bağlı olarak, iletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması hâlinde kimin adına yapıldığına ilişkin bilgilere de yer verilir.
Kişisel Verilerin Korunması Anlamında Satıcının Yükümlülükleri
Satıcı ve aracı hizmet sağlayıcının, bu çerçevede yapmış olduğu işlemler nedeniyle elde ettiği kişisel verilerin saklanmasından ve güvenliğinden sorumludur. Kişisel verileri ilgili kişinin onayı olmaksızın üçüncü kişilere iletemez ve başka amaçlarla kullanamaz.
Sonuç
Güveni sarsacak nitelikte pek çok problemler yaşanabilen internet üzerinden alışverişlerde, bu tür düzenlemelerin problemleri azalttığı aşikârdır. İnternet ve internet alışverişinin gittikçe arttığı düşünüldüğünde, bunlar gibi pek çok düzenlemeye ihtiyaç olduğu da ortadadır.
KAYNAKÇA
[3]https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=21093&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
YAZAR
Ferhan Yıldızlı
Ali Erşin
コメント