Giriş
2018’de ülkemizde internet üzerinden alışveriş yapan kişi sayısı %20’den fazla artarak 39,6 milyon kişiye ulaşmıştır. Online alışverişin tüm alışverişlere oranı ise büyük bir artışla %5,3’e yükselmiştir. Bu veriler, ülkemizde internet alışverişlerinin gün geçtikçe nasıl arttığına işaret etmektedir. Bu oranlarla Türkiye, gelişmekte olan ülkelerin ortalamasını yakından takip etmektedir. Bu yazıda tüm bunların ne anlama geldiğini, internet üzerinden alışverişe sağlanan hukuki korumaları, elektronik ticaretin anlamını ve elektronik ticaret hukukunu açıklayacağız.
Ürün ve hizmetlerin, reklam, satış, dağıtım ve ödeme işlemlerinin yapılması işlemlerinin çevrimiçi sistemler (sanal ortam üzerinden ticaret) üzerinden yapılmasına e-ticaret denir. Kısaca e-ticaret; geleneksel ticaretin web ortamında veya mobil olarak yapılmasıdır.
Web ortamında gerçekleşen alışverişlerde avantajların yanında çeşitli dezavantajların da var olması kaçınılmazdır. Bu dezavantajlara karşı tüketicilerin sahip olduğu haklar da regüle edilmiştir.
Bu ve benzer durumlarla ilgilenen disiplin, e-ticaret hukuku olarak karşımıza çıkmaktadır. Tanım yapacak olursak, e-ticarette yapılabilecek suistimallerin, hak kayıplarının önlenmesi, çevrimiçi ortamda gerçekleşen ticaretin düzenlenmesi ve bu ticaretin güvenli hale getirilmesiyle ilgilenen hukuk dalına e-ticaret hukuku denir.
E-Ticaretin Tabi Olduğu Yasal Düzenlemeler ve Bunların Kapsamı Nedir?
E-ticareti ilgilendiren en önemli kanun, 01.05.2015 tarihinde yürürlüğe giren 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’dur. Kanun’un 1.maddesinin 2.fıkrasında bu düzenlemelerin kapsamı ’Bu Kanun, ticari iletişimi, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların sorumluluklarını, elektronik iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmeler ile elektronik ticarete ilişkin bilgi verme yükümlülüklerini ve uygulanacak yaptırımları kapsar. ‘’ şeklinde açıklanmıştır.
Bu kapsama baktığımızda düzenlemelerin daha çok tüketicilerin haklarına yönelik düzenlemeler olduğunu görebiliriz. Ayrıca satıcı ile alıcı arasındaki iletişimin daha güvenli olmasını da kapsadığı anlaşılmaktadır.
E ticareti ilgilendiren bir diğer düzenleme, 29457sayılı Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik’tir. Yönetmeliğin 2.maddesinde kapsam aşağıdaki gibi açıklanmıştır:
Madde 2 – ‘’(1) Bu Yönetmelik, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların ağ üzerinde mal veya hizmet satışına ilişkin sözleşme ve siparişlerdeki bilgi verme yükümlülükleri ile elektronik ticaretle ilgili diğer tedbirleri kapsar.
(2) Bu Yönetmelik hükümleri, münhasıran elektronik posta, telefon araması, kısa mesaj veya elektronik ortamda doğrudan iletişime imkân veren benzeri bireysel iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmelere uygulanmaz.’’
Yönetmeliğin kapsamının yine hizmet sağlayıcı (satıcı) ve aracı hizmet sağlayıcıların (genellikle internet sitesi sahipleri) alıcılara karşı daha şeffaf olmaları hakkında olduğu ve bu sayede e-ticaretteki güven esasını çözmeye yönelik olduğu görülmektedir.
Ayrıca doğrudan iletişime imkân veren bireysel iletişim araçları ile yapılan sözleşmelere uygulanmayacağı da belirtilmiştir.
Bu konuda bir diğer düzenlememiz 2017 yılında oluşturulan, Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi ve Bildirim Yükümlülükleri Hakkında Tebliğ’dir. Tebliğin 2.maddesinde ise
Kapsam: Madde 2 – ‘’(1) Bu Tebliğ, ağ üzerinde mal veya hizmet satışına yönelik sözleşme yapılmasını veya sipariş verilmesini sağlayan hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcılar ile bu Tebliğ’de belirtilen diğer gerçek veya tüzel kişilerin elektronik ticarete ilişkin kayıt veya bildirim yükümlülüklerini kapsar.
(2) Bu Tebliğ hükümleri, münhasıran elektronik posta, telefon araması, kısa mesaj veya elektronik ortamda doğrudan iletişime imkân veren benzeri bireysel iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmeleri gerçekleştiren hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcılara uygulanmaz.’’
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın çıkardığı bu tebliğin kapsamının, hizmet sağlayıcılar ve aracı hizmet sağlayıcılar ile gerçek veya tüzel kişilerin elektronik ticarete ilişkin kayıt veya bildirim yükümlülükleri ile alakalı olduğunu görmekteyiz. İnternet üzerinden yapılan ticaretlerde daha çok belirliliğin sağlanmasına yönelik çıkarıldığı söylenebilir.
Bu tebliğin de doğrudan iletişim ile yapılan ticaretleri kapsamayacağı düzenlemede belirtilmiştir.
Bir başka düzenleme, yine Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın çıkarttığı Elektronik Ticarette Güven Damgası Hakkında Tebliğ’dir.
Kapsam: Madde 2 – ‘’(1) Bu Tebliğ, güven damgası almak isteyen ve Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik kapsamında bulunan aracı hizmet sağlayıcı ve kendine ait elektronik ticaret ortamında faaliyet gösteren hizmet sağlayıcının uyması gereken güvenlik ve hizmet kalitesi standartlarını; güven damgası sağlayıcının faaliyetleri ve yükümlülükleri ile güven damgasının verilmesi, askıya alınması ve iptaline ilişkin usul ve esasları kapsar.‘’
Bu tebliğin e-ticarette ürün kalitesinin iyileştirilmesi, suiistimallerin önlenmesini ve bununla beraber güvenin sağlanmasını kapsadığı söylenebilir.
Diğer Düzenlemeler: Elektronik ticareti daha dolaylı yoldan etkileyecek sözleşmeler de mevcuttur. Bunlara örnek olarak;
6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
5809 Sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan Finansal Hizmetlere İlişkin Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği
verilebilir.
Son yıllarda e-ticaretin de yaygınlaşması ile birlikte görüldüğü üzere bununla ilgili hukuki düzenlemeler yapılmaya başlanmıştır. Zaman geçtikte, yeni ihtiyaçlar oluştukça farklı hukuki düzenlemelerin de yapılması kaçınılmaz olacaktır.
KAYNAKÇA
[1] TUSİAD E-Ticaret Raporu 2019
YAZAR
Ali Erşin
Ferhan Yıldızlı
Comments