Dış ticaret, alıcı ve satıcının, sözleşme ile mal veya hizmetin sevk edilmesi, ödemenin şeklinin belirlenerek rizikonun paylaşımının gerçekleştirildiği ve çıkması muhtemel uyuşmazlıkların çözüm usül ve esaslarının kararlaştırıldığı faaliyetlerdir. Her iki taraf için de, taşıma ve sigorta maliyetlerinin hesap edilerek maliyetlere eklendiği, masrafların paylaşılarak karar verilmesi ile uygun belgelerin tanzimi ile gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir. Uluslararası kurumlar tarafından, satıcı ve alıcıların subjektif uygulamalarının ülke kanunları, ticari örf ve adetlerine göre şekillenen bu işlemlerin “tip sözleşmelerle” tek tipleştirilerek güven sağlanmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır. Bireysel sözleşmelerden, tip sözleşmelere geçişin alıcı ve satıcı bakımından rizikonun öngörülebilirliği ve azaltılması bakımından önemli fonksiyonları bulunmaktadır. Aynı sektörde çalışan uluslararası tecrübeye dayanan ve ticaret odaları vasıtasıyla kurumsallaşan uygulamaların büyüyen ticari hayatı hukuk ile destekleniyor.
Tek tip sözleşmelerde, uluslararası satıcı ve alıcılar açısından dikkat edilmesi gereken noktalar bulunuyor. Dikkat edilmesi gereken noktalar şu şekilde özetlenebilir:
1- Teslim ve Ödeme Şekilleri
2-Yükleme
3- Standart ve Kalite Kontrolü
4- Yetkili Mahkeme
5- Tahkim Şartı
6-Sözleşmeden Cayma
7-Sorumluluğun Sınırlandırılması
Türk hukukunda, tip sözleşmeler ve genel işlem şartları düzenlenmemiş olup, çoğu zaman karşı tarafın hazırladığı tip sözleşmeler İthalat ve ihracatçılar tarafından kabul edilmekte ve uyuşmazlık halinde ağır yaptırımlarla karşılaşılmaktadır. 1860’lardan günümüze kadar Brüksel’deki Uluslararası Hukuk Kurumu tarafından düzenlenen kurallardan, artık ayrı ayrı bütün kurumlar için ICC’nin International Commercial Terms (Uluslararası Ticari Terimler) –INCOTERMS-’e kadar tek tipleştirme ve uluslararası hukuk güvencesinin artırılması faaliyetleri devam etmektedir. Mal veya hizmet alımı ve satımı için, çok boyutlu ekonomik ilişkilerin geliştirildiği günümüzde iş gücü ve sermayenin sınır tanımazlığının yanında rizikoların azaltılmasına ilişkin kurallar gün geçtikçe önem kazanmaktadır.
200’ün üzerinde ülkenin farklı ihtiyaç, imkan, kapasite ve ürünlerini tek başına üretilmesi mümkün olmadığından dış ticaret engellenemez şekilde büyümesini makro ekonomik istikrarsızlıklara rağmen sürdürmektedir. İhtiyaç fazlası ürünlerin döviz kazanmak ve yeni pazarların sunduğu değerlendirmek bakımından, yatırım mallarının temininde kolaylık sağlama açısından ve farklılaştırılmış malların farklı zevk ve tercihlere sunulması suretiyle sermaye birikimini artırarak uluslararası taşımacılık, depolama, gümrük hizmetleri ve sigortacılık gibi alanlarda gelişim imkânı sağlanmaktadır. Dış ticaretin artırılması ve karşılaşılabilecek rizikoların azaltılması için, uluslararası kurumlar tarafından uluslararası hukukun yeknesaklaştırılması kapsamında hazırlanan tip sözleşmelere göre ticari ilişkilerin başlatılması ve sürdürülmesi önem arz etmektedir.
YAZAR
Ferhan Yıldızlı
留言